Samorząd ten z mocy prawa zrzesza wszystkich przedsiębiorców (jest powszechny), którzy wyłaniają w procedurach demokratycznych jego organy (jest samorządny). Wraz z samorządami zawodowymi zaliczany jest do grupy samorządów specjalnych – opartych na więzi innej, niż terytorialna.
Najbardziej znane i najstarsze samorządy gospodarcze działają we Francji, w Niemczech i w Austrii. Zaliczane są one do tzw. modelu kontynentalnego, ale każdy kraj ma własne i bardzo różniące się od siebie rozwiązania.
Również w Polsce nie jest to instytucja nieznana, ale ma w swojej istocie charakter nieco inny od rozwiązań zachodnich – przede wszystkim charakter branżowy lub sektorowy. Po 1989 r. powołano w tej ustawowej formie dwie branżowe izby gospodarcze, z których jedna działa do dziś (Polska Izba Ubezpieczeń). Z kolei za sektorowy samorząd gospodarczy uznać należy izby rolnicze. Ponadto pewne cechy samorządu odnajdujemy w izbach rzemieślniczych. Znany był on również w okresie międzywojennym i ponownie – mimo iż był powszechny (zrzeszał łącznie wszystkich przedsiębiorców), to miał istotnie sektorowy charakter – powoływano m.in. izby przemysłowe, handlowe, rolnicze, rzemieślnicze itp.
W tym kontekście jednoznacznie widać, iż dzisiejsze polskie izby gospodarcze nie spełniają wyżej wymienionych kryteriów. Są w swojej istocie stowarzyszeniami gospodarczymi powoływanymi w trybie prywatnoprawnym, z inicjatywy przedsiębiorców i z dobrowolnym członkostwem. I co najważniejsze – nie realizują zadań administracyjnoprawnych. W konsekwencji nie mają pozycji, siły i kompetencji samorządu gospodarczego.
Publicznoprawny samorząd gospodarczy ma charakter powszechny – tzn. zrzesza z mocy prawa wszystkich przedsiębiorców w skali kraju lub sektorów gospodarki albo branż, dla których jest powoływany w drodze ustawy. Reprezentuje on więc cały rynek, co wpływa na reprezentatywność jego opinii. Jest on obowiązkowym uczestnikiem procesów konsultacyjnych. Jego działalność finansowana jest co najmniej w części ze środków publicznych – zazwyczaj z części podatku VAT lub dochodowego. W oparciu o środki publiczne przejmuje on od administracji publicznej realizację części zadań administracyjnoprawnych. Ich katalog zależny jest zarówno od decyzji politycznych, jak i charakteru samorządu.
W modelu sektorowym lub branżowym specjalizacja izb pozwala na przekazanie im szerokiego i specyficznego dla danego sektora gospodarki katalogu zadań, które realizowane są dziś przez administrację publiczną. W przypadku telekomunikacji rozważyć można m.in. prowadzenie i podejmowanie przez izbę branżową działań (technicznych i administracyjnoprawnych) związanych z:
- Rejestrem Przedsiębiorców Telekomunikacyjnych (RPT),
- platformą inwentaryzacji danych o infrastrukturze szerokopasmowej – co otwiera drogę np. do zastąpienia jej systemem paszportyzacji,
- bazą danych numeracji telefonicznej oraz numerów routingowych oraz z Platformą Lokalizacyjno-Informacyjną z Centralną Bazą Danych (PLI CBD),
- wydawaniem przynajmniej niektórych pozwoleń radiowych dla przedsiębiorców telekomunikacyjnych,
- określaniem standardów kształcenia oraz organizacją kształcenia i przeprowadzaniem egzaminów zawodowych w specjalnościach związanych z telekomunikacją w szerokim zakresie – od monterów sieci telekomunikacyjnych po specjalistów z zakresu cyberbezpieczeństwa,
