Choć produkt krajowy brutto na mieszkańca Polski wzrósł realnie w latach 1990–2020 prawie 3-krotnie (co pozwoliło na znaczną redukcję dystansu między Polską a zaawansowanymi krajami UE), to we wzroście tym – w porównaniu do krajów UE – relatywnie niskie znaczenie miały inwestycje w „kapitał ICT”. To jeden z kluczowych wniosków z raportu Inwestycje i ich determinanty, a wzrost gospodarczy Polski w długim okresie opublikowanym przez Centrum Analiz Społeczno-Ekonomicznych.
W raporcie (którego partnerem jest Orange Polska) pokazano znaczenie inwestycji dla wzrostu gospodarczego Polski od wczesnych lat 90. do czasów obecnych. Jak przypomniano w raporcie, w 1990 r. PKB na mieszkańca Polski wynosił ok. 35 proc. wartości tego wskaźnika dla krajów UE-14 (tzw. Stara Unia, ale bez Wielkiej Brytanii). W 2020 r. nasze PKB wynosiło już 71,8 proc. przeciętnego w UE-14 oraz 77 proc. w UE-27. Wzrost był m.in. efektem przyjęcia modelu gospodarczego opartego na liberalizacji, demonopolizacji, prywatyzacji i deregulacji gospodarki, a także znaczącego otwarcia na handel międzynarodowy, przepływy kapitału, siły roboczej i usług.
Stopa inwestycji w Polsce jest niższa niż stopa inwestycji w UE i w państwach naszego regionu, a w ostatnich 5 latach charakteryzuje się tendencją spadkową. Może to spowolnić przyszły wzrost gospodarczy i wzrost produktywności – przestrzegają autorzy raportu. Przypominają, że w latach 1995-2020 stopa inwestycji w Polsce wynosiła od 17 proc. do 24 proc. W latach 1997-2015 pozostawała zbliżona do średniej dla UE, lecz była niższa niż w innych państwach regionu: Czechach, na Słowacji i Węgrzech. Od 2015 r. stopa inwestycji w Polsce zaczęła systematycznie spadać. W latach 2019-2020 już była o prawie 1/3 niższa niż przeciętnie w Czechach, na Słowacji i Węgrzech oraz o jedną piątą niższa niż w UE. Przyczyną spadku jest obniżenie inwestycji prywatnych (publiczne pozostają na względnie stabilnym poziomie).
Jak zaznaczono w raporcie, inwestycje w Polsce są porównawczo szczególnie niskie w najbardziej produktywnych sektorach, takich jak informacja i komunikacja, gdzie szybki postęp techniczny wymaga wysokich nakładów. Największy spadek stóp inwestycji w ciągu ostatnich 25 lat w Polsce był obserwowany w sektorach informacji i komunikacji oraz finansów i ubezpieczeń, które – jak podkreślono w raporcie CASE – „są najbardziej produktywnymi sektorami i generują największą wartość dodaną w przeliczeniu na przepracowaną godzinę”.
W Polsce inwestycje w budynki i infrastrukturę stanowiły łącznie 70 proc. całości inwestycji (w UE średnio 43 proc.), a w porównaniu z krajami o podobnej sytuacji gospodarczej niskie były inwestycje w wartości niematerialne.
