Dnia 21 grudnia 2020 roku ma dojść do zastąpienia dotychczasowej ustawy Prawo telekomunikacyjne, nowym Prawem Komunikacji Elektronicznej (PKE). Planowana zmiana jest wynikiem przyjęcia dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiającej Europejski Kodeks Łączności Elektronicznej (EKŁE). Czy PKE rzeczywiście wejdzie w życie z dniem 21 grudnia 2020 r.? Zgodnie z założeniem Ministerstwa Cyfryzacji – tak, a to oznacza, że warto już dzisiaj pomyśleć nad zmianą dokumentów abonenckich, bo ich wdrożenie wcale nie będzie wiązało się z prostym wydrukowaniem nowych wzorców i przekazaniem BOK „do zastosowania”.
Wejście w życie nowych przepisów będzie wiązało się nie tylko ze zmianą formy i treści dokumentów abonenckich, ale przede wszystkim ze zmianą prezentowania oferty, sposobu prowadzenia działań marketingowych oraz, co chyba najistotniejsze w całym procesie wdrożenia, koniecznością przeszkolenia pracowników biur obsługi klienta i call center. Co grozi za niedostosowanie wzorców umownych? Sankcja jest zasadnicza – zgodnie z przepisami, przy stosowaniu aktualnych wzorów dokumentacji abonenckiej z dniem 21 grudnia 2020 r. nie dojdzie do prawidłowego zawarcia umowy z abonentem.
A zatem – co się zmienia i na co zwrócić szczególną uwagę?
I. Umowa z konsumentem czy z mikro przedsiębiorcą, małym przedsiębiorcą a może z fundacją?
Od 21 grudnia 2020 r., Jan Kowalski prowadzący działalność gospodarczą i zawierający umowę w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, który:
a) jest mikroprzedsiębiorcą lub
b) jest małym przedsiębiorcą
będzie traktowany jak konsument, chyba że wyrazi zgodę, aby nie stosować do niego szczególnych przepisów dot. konsumentów.
Podobnie sprawa wygląda z organizacjami pozarządowymi, którymi są między innymi fundacje i stowarzyszenia.
Dociekliwi zapytają – jak ustalić czy abonent jest mikroprzedsiębiorcą, albo małym przedsiębiorcą i czy może skorzystać z prawa do traktowania go jak konsumenta?
O statusie mikro przedsiębiorcy oraz małego przedsiębiorcy decyduje poziom zatrudnienia oraz roczny obrót netto ze sprzedaży towarów i suma aktywów bilansu. Nie wchodząc w szczegóły, łącznie to ponad 99 proc. wszystkich przedsiębiorstw w kraju.
Czy zatem status przedsiębiorcy ustalać będzie sam operator w oparciu o dane pozyskane od abonenta tj. dane o przychodach oraz stanie zatrudnienia? Czy operator może żądać przekazania tych danych, aby samodzielnie ustalić lub potwierdzić status przedsiębiorcy?
Moim zdaniem nie. Są to dane objęte w części tajemnicą przedsiębiorstwa na mocy art. 11 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji a ustawa PKE nie upoważnia do przetwarzania tych danych jako danych niezwiązanych ze świadczeniem usługi komunikacji elektronicznej.
Tym samym, każdy abonent-przedsiębiorca przed zawarciem umowy powinien złożyć co najmniej oświadczenie o posiadaniu statusu mikro- lub małego przedsiębiorcy jeśli chce skorzystać z prawa do traktowania go jak konsumenta w relacjach z dostawcą usług komunikacji elektronicznej.
A dla wyrażenia zgody na to, aby nie stosować do mikro- lub małego przedsiębiorcy szczególnych przepisów dot. konsumentów konieczne będzie opracowanie kolejnej zgody i checkboxa do „odkliknięcia”.
II. Forma umowy
Tutaj żadnych zmian – przewidziane formy umowy to:
- forma pisemna,
- elektroniczna (opatrzona bezpiecznym podpisem elektronicznym),
- dokumentowa (e-mail, sms, nagranie głosowe).
W przypadku, gdy abonentem jest konsument, musi on zostać poinformowany przed zawarciem umowy o dostępnych formach w jakich możliwe jest zawarcie umowy u danego dostawcy. Od tej reguły są jednak wyjątki – wymóg zawarcia umowy z formach wyżej wskazanych nie dotyczy między innymi usług przedpłaconych.
Co istotne, ustawa PKE zmierza do popularyzacji formy dokumentowej zawierania umów oraz kontaktu z klientem na odległość.
Po pierwsze, rozpoczęcie świadczenia usługi będzie mogło nastąpić po potwierdzeniu tożsamości abonenta za pomocą wideoidentyfikacji (lecz po uzyskaniu decyzji ministra właściwego do spraw informatyzacji w sprawie udostępnienia danych w trybie ograniczonej teletransmisji).
Po drugie, jeśli umowa została zawarta w formie dokumentowej, to dostawca jest obowiązany umożliwić abonentowi jej rozwiązanie, wypowiedzenie albo odstąpienie, także w formie dokumentowej. Do tej pory dostawca mógł zastrzec w umowie inną formę dla rozwiązania, wypowiedzenia lub odstąpienia od umowy zawartej w formie dokumentowej. Ustawa będzie wymagała również aby zwięzłe podsumowanie warunków umowy zostało przekazane abonentowi w formie dokumentowej, niezależnie od formy w jakiej zostanie zawarta sama umowa.
Ustawodawca daje zatem przedsiębiorcom możliwość całkowitego zinformatyzowania swojej działalności (a nawet do tego nakłania) i oferowania swoich usług klientom w trybie „bez wychodzenia z domu”. O ile dotychczas standardem była umowa zawierana w formie pisemnej, od grudnia 2021 r. będzie nim umowa zawierana w formie dokumentowej i na odległość.
III. Umowy na 24 miesiące – koniec z umowami o dłuższym okresie obowiązywania!
Na gruncie obowiązującego Prawa telekomunikacyjnego, pierwsza umowa zawierana z konsumentem na czas określony nie może być dłuższa niż 24 miesiące.
Od 21 grudnia 2020 r. żadna umowa o świadczenie usług telekomunikacyjnych zawierana z konsumentem nie będzie mogła być zawarta na okres dłuższy niż 24 miesiące.
IV. Klauzula modyfikacyjna – kiedy można jednostronnie zmienić warunki umowne?
Obowiązek zamieszczania w umowach tzw. klauzul modyfikacyjnych wynikał dotychczas z decyzji Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Na gruncie aktualnych przepisów nie istniał zamknięty katalog okoliczności umożliwiających jednostronną zmianę warunków umownych przez dostawcę usług. Okoliczności miały być jednak weryfikowalne na etapie zawierania umowy o świadczenie usług telekomunikacyjnych. W projekcie PKE ustawodawca poszedł o krok dalej i sformułował zamknięty katalog przyczyn zmiany umowy w trakcie jej obowiązywania. Co do zasady, przyczynami pozwalającymi na zmianę warunków umowy będą jedynie zdarzenia niezależne od dostawcy, chyba że zmiana będzie dokonywana na korzyść abonenta.
V. Podsumowanie warunków umowy
Podsumowanie warunków umowy powinno być doręczone abonentowi przed zawarciem umowy. W związku z tym powstaje pytanie: czy oferta przedstawiona w podsumowaniu warunków umowy jest ograniczona w czasie?
Zasadą jest, aby podsumowanie warunków umowy nie podlegało zmianom. Skoro abonent ma porównać oferty a następnie powrócić po wyborze do jednego dostawcy i z nim podpisać finalnie umowę, to umowa powinna zostać podpisana w kształcie zaproponowanym w informacjach przed umownych oraz podsumowaniu warunków umownych. Zmiana podsumowania po jego wydaniu wydaje się być co do zasady niedopuszczalna, jednakże w mojej ocenie jest sposób na zabezpieczenie interesu przedsiębiorcy bez naruszania przepisów ustawy. Otóż możliwe jest wskazanie w treści podsumowania warunków umowy, że:
1) podsumowanie zostało opracowane zgodnie z ofertą przedstawioną abonentowi w dniu sporządzenia podsumowania a sama oferta obowiązuje do dnia określonego dnia. Dzień zakończenia obowiązywania tej oferty powinien być odsunięty w czasie np. o 7 lub 14 dni;
2) podsumowanie dotyczy warunków umów (w tym cen) i promocji (ze wskazaniem, w jakim okresie obowiązuje promocja) obowiązujących u operatora na dzień sporządzania streszczenia, zgodnie z przedstawioną ofertą.
VI. Marketing i reklama usług
Na tym gruncie mamy do czynienia z rewolucją. Żadna ustawa dotychczas nie nakłaniała przedsiębiorców telekomunikacyjnych do marketingu i reklamowania swoich usług tak jak PKE. PKE szczególnie nakłania do tego w razie upływu terminu obowiązywania umowy zawartej na czas określony. Operator będzie miał obowiązek przy informowaniu o automatycznym przedłużeniu umowy przekazania informacji o najkorzystniejszych oferowanych przez siebie pakietach taryfowych. Jeśli umowa została zawarta na czas określony i ulega ona następnie automatycznemu przedłużeniu na czas nieokreślony, to co najmniej raz do roku, przedsiębiorca telekomunikacyjny ma obowiązek informowania abonenta o najkorzystniejszych oferowanych przez siebie pakietach taryfowych.
Zdaniem ustawodawcy przepisy te mają za zadanie umożliwić abonentowi świadome podjęcie decyzji czy nadal chce korzystać z usług dotychczasowego dostawcy. Dla dostawców jest to szansa zaprezentowania oferty utrzymaniowej klienta bez konieczności uzyskiwania wcześniejszej zgody na zaprezentowanie „ofert specjalnych”.
Podsumowując, wdrożenie nowych wzorców umownych będzie wymagało od dostawców nie tylko przygotowania nowych treści wzorców, ale także opracowania nowych strategii sprzedażowych, marketingowych oraz procedur operacyjnych.
Zastrzeżenie: niniejszy artykuł został sporządzony na dzień 26 października 2020 r. i został przygotowany w oparciu o projekt ustawy Prawo Komunikacji Elektronicznej, opublikowany na stronie rządowego centrum legislacji w dniu 29 lipca 2020 r. (https://legislacja.gov.pl/projekt/12336501/katalog/12703245#12703245). Tym samym, kwestie prawne poruszone w niniejszym artykule mogą ulec jeszcze zmianie. Niniejszy artykuł nie stanowi porady prawnej i ma charakter wyłącznie informacyjny.
