Operatorzy telewizji kablowej i satelitarnej obok przedstawicieli organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi oraz branży kreatywnej wzięli udział w inauguracyjnym spotkaniu z cyklu Forum Prawa Autorskiego, zorganizowanym przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Polska Izba Komunikacji Elektronicznej liczy, że wydarzenie to będzie punktem wyjścia do szerokiej dyskusji na temat konieczności pilnej reformy systemu zbiorowego zarządzania prawami autorskimi i pokrewnymi oraz sposobu podziału środków pomiędzy twórców i wykonawców. Jej reprezentanci poruszyli na nim m.in. problematyczne aspekty działania OZZ w Polsce.
Wskazywali np. na głęboką nieefektywność obecnego systemu zarządzania prawami autorskimi i pokrewnymi, ze szkodą dla twórców i klientów. Dotyczy to przede wszystkim braku transparentności i opóźnień w wypłacaniu środków zgromadzonych przez OZZ na rzecz uprawnionych artystów. Powoływali się na analizy, które wskazują, że mimo corocznych zwiększonych przychodów pochodzących z opłat użytkowników praw, organizacje często zwlekają z przekazywaniem środków do uprawnionych. Wstępne wnioski z publicznie dostępnych sprawozdań finansowych wykazują, że na koniec 2023 r. na rachunkach bankowych OZZ-ów pozostawało prawie 1,7 mld złotych niewypłaconych środków.
– OZZ-y pobierają od użytkowników praw ogromne sumy, ale tylko część z tych środków trafia do artystów i wykonawców. Tymczasem pieniądze, które powinny zasilać budżety twórców, pozostają na kontach organizacji, co powoduje rosnące napięcia w środowisku – podkreśla Wojciech Szymczak z Kancelarii Prawnej Media, nowy arbiter Komisji Prawa Autorskiego.
Jak wylicza PIKE, w 2023 r. OZZ pobrały łącznie od użytkowników praw kwotę ponad miliarda złotych, przy czym jednocześnie w tym roku wypłacono 643 mln złotych ze środków pobranych w poprzednich latach. Aż 261 mln złotych z sum pobranych w 2022 r. nie zostało w ogóle podzielonych zgodnie z ustawowym terminem 9 miesięcy od zakończenia roku, a blisko 800 mln złotych zgromadzonych środków czeka na wypłatę od lat.
– Te opóźnienia stawiają pod znakiem zapytania efektywność i transparentność działań OZZ, które powinny działać na rzecz artystów i twórców. Z wypłaconych 643 mln złotych 72 proc. trafiło do polskich artystów. Oznacza to, że co trzecia złotówka opuszcza Polskę. Tymczasem do Polski wraca zaledwie około 28 mln złotych z tytułu repartycji przez zagraniczne OZZ (1/7 środków). To ważne dane dla polskiego sektora kreatywnego – wskazuje Stanisław Dąbek, partner w Kancelarii BLSK.
Dane pokazują, że organizacje te wydatkowały w 2023 r. 228 mln złotych na koszty operacyjne i finansowe, z czego 163 mln złotych potrącono z tytułu zarządzania. Natomiast na działalność edukacyjną, kulturalną i socjalną przeznaczono 62 mln złotych. Porównanie tych danych wskazuje, że przy wypłaconych 643 mln złotych na rzecz uprawnionych, organizacje zbiorowego zarządzania poniosły 228 mln złotych na swoje koszty.
– System zbiorowego zarządzania prawami autorskimi wymaga pilnych i gruntownych zmian. Obecna sytuacja nie tylko nie odpowiada na potrzeby twórców i artystów, ale również hamuje rozwój polskiej kultury. Zgromadzone przez OZZ środki, które nie trafiają w terminie do uprawnionych, to poważny problem, który musimy pilnie rozwiązać –mówi Bogdan Łaga, prezes Polskiej Izby Komunikacji Elektronicznej.
PIKE zauważa, że ostatnia nowelizacja ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, mimo że stanowiła w dużym stopniu nie poddany konsultacjom rządowym projekt parlamentarny, to stała się ważnym impulsem do, choć opóźnionej, to jednak koniecznej debaty nad funkcjonowaniem systemu zbiorowego zarządzania prawami w Polsce. W ocenie izby, kierunek obciążania polskich przedsiębiorców nowymi obowiązkami i opłatami jest nie tylko niekorzystny dla gospodarki, ale również zaszkodzi środowiskom twórczym.
W związku z już dokonanymi zmianami w prawie autorskim, wprowadzającymi dodatkowe tantiemy za reemitowanie do zapłaty niektórym OZZ, co odbiega od wymogów prawa unijnego, izby zrzeszające operatorów telewizji kablowej i satelitarnej skierowały skargę do Komisji Europejskiej w sprawie niezgodności nowelizacji prawa autorskiego z unijnymi przepisami.
PIKE zapowiada publikację pełnego raportu na temat funkcjonowania OZZ opracowanego przez Kancelarię BLSK. Nastąpi to podczas 51. Międzynarodowej Konferencji i Wystawy PIKE, zaplanowanej na 7–9 października 2024 r. w Toruniu. Raport ten będzie obejmował szczegółową analizę finansową OZZ za lata 2019–2023, wskazując na kluczowe problemy i rekomendacje zmian.
