Orange Polska przedstawił raport na temat wykluczenia cyfrowego w Polsce oraz jego wpływu na sytuację społeczną. Raport opisuje m.in. nierówności w dostępie do internetu, oraz to, że różne umiejętności cyfrowe czy różnice w poziomie motywacji do korzystania z usług cyfrowych prowadzą do różnicowania się szans życiowych i poziomu życia.
Według ustaleń autorów raportu, w 2020 roku internetu w domu nie miało 25 proc. najuboższych gospodarstw domowych, 40 proc. osób starszych nie korzystało z sieci a ponad połowa osób niekorzystających z internetu mieszkała na wsi. Choć w pandemii wiele osób weszło do cyfrowego świata, różnice terytorialne w intensywności wykorzystania internetu podwoiły się.
− Kluczową formą wykluczenia cyfrowego decydującą o niekorzystaniu z internetu pozostaje wykluczenie motywacyjne. Blisko 66 proc.osób niekorzystających z sieci uzasadnia to brakiem potrzeby, mimo iż − w zależności od grupy społeczno-demograficznej – 20-45 proc. z nich ma w domu urządzenie zapewniające dostęp do sieci. Badacze zjawiska i eksperci sugerują, że deklarowane przyczyny niekorzystania z internetu, takie jak brak umiejętności czy zbyt wysokie koszty, są w rzeczywistości formą racjonalizacji decyzji o nieużywaniu tej usługi ze względu na brak motywacji. Wykluczenie motywacyjne dotyka też osób, które używały wcześniej internetu, ale zrezygnowały z tego − najczęściej wraz z rezygnacją z aktywności zawodowej − czytamy w raporcie.
Nierówności w dostępie do internetu czy umiejętnościach cyfrowych, a także różna motywacja do korzystania z sieci prowadzą w długiej perspektywie do różnicowania się szans życiowych (od edukacji, przez pracę, po konsumpcję), w tym większym stopniu, im bardziej rośnie znaczenie usług cyfrowych w życiu społecznym i gospodarczym.
Raport zawiera też wyniki badań internautów na temat wykluczenia cyfrowego. Wyniki te sugerują, że istotnym i nierozpoznanym dotąd problemem jest znaczny poziom społecznego przyzwolenia na istnienie tego zjawiska. Choć ponad połowa z nas ma świadomość, że „bez nowych technologii nie można dziś uczestniczyć w społeczeństwie”, to zarazem relatywnie rzadko uważamy wykluczenie za istotny problem społeczny w Polsce (30 proc.), a częściej – niemal za rodzaj świadomego wyboru (40 proc.). Tym samym – w ocenie autorów raportu – wyrażamy poniekąd zgodę na postępującą izolację tych, którzy nie są w stanie samodzielnie dołączyć do cyfrowej wspólnoty.
Indeks Wykluczenia Lokalnego, który został opracowany w oparciu o 30 wskaźników społecznych, edukacyjnych oraz cyfrowych, pokazał, że ponad 20 proc. gmin w Polsce jest szczególnie zagrożonych wykluczeniem. Pod uwagę brane były, takie elementy, jak: zasięg ubóstwa w Polsce, jakość edukacji, jakość kapitału ludzkiego, skala problemów bezrobocia, poziom dochodów, kondycja lokalnej gospodarki (np. dynamika przedsiębiorczości, dochody podatkowe gmin, koniunktura w budownictwie), aktywność społeczna i obywatelska, wreszcie – co najważniejsze – różnice w dostępie do infrastruktury telekomunikacyjnej (mobilnej i stacjonarnej) oraz jakości tej infrastruktury – np. dane o liczbie zakończeń stacjonarnej sieci internetowej, strukturze tej sieci pod względem jakości transferu danych itp. Fundacja Orange zapowiada, że placówki z tych obszarów zyskują dodatkowe szanse w jej programach edukacyjnych.
Raport „Wykluczenie społeczno-cyfrowe w Polsce” powstał z inspiracji Orange Polska i Fundacji Orange, na bazie przeglądu danych publicznych (GUS, Eurostat, UKE), badań publikowanych przez inne ośrodki, danych sieciowych operatora oraz dedykowanych badań opinii społecznej zleconych przez Orange (w tym sondaż CAWI na reprezentatywnej próbie 1000 użytkowników internetu oraz sondaż CAPI na próbie 2018 dorosłych Polaków). Autorami raportu są badacze Fundacja Stocznia, z którą firma współpracuje od kilku lat przy badaniach wpływu społecznego. Raport został zaprezentowany podczas Miasteczka Myśli „Włączaj. Nie wykluczaj”.
