Minister Cyfryzacji powinien objąć rolę nadzorującego proces cyfryzacji wszystkich ministerstw, instytucji centralnych jak i samorządowych – to jeden z postulatów ekspertów koalicji dziesięciu organizacji działających w branży cyfrowej. Ich zdaniem, sprzyjać temu będzie sprawowanie przez ministra funkcji wicepremiera. Inni wskazują, że państwo nie powinno zwiększać ani ułatwiać ekspozycji dzieci na świat cyfrowy poprzez dystrybucję laptopów czy smartfonów w szkołach podstawowych z powodu ich udowodnionego negatywnego wpływu na zdrowie dzieci i ich wyniki w nauce.
Przedstawiciele organizacji z branży cyfrowej przedstawili posłom na posiedzeniu sejmowej komisji ds. cyfryzacji, innowacyjności i nowych technologii „Raport otwarcia w polityce cyfryzacji”, w którym zawarli ponad dwadzieścia rekomendowanych działań dla nowego rządu niezbędnych do dalszej efektywnej digitalizacji polskiej sfery publicznej.
Jak podkreślał Jakub Kulesza z Forum Prawo dla Rozwoju, powołanie CIO (Chief Information Officer) dla całej sfery publicznej, którego rolę objąłby minister cyfryzacji, umożliwi strategiczne planowanie w tym obszarze, a także wpłynie na ujednolicenie rozwiązań i przez to na wzrost skuteczności działania e-administracji. Przełoży się także na zniwelowanie barier cyfrowych, co doprowadzi do upowszechniania rozwiązań cyfrowych wśród obywateli i przyspieszenia rozwoju gospodarczego.
– Obecnie minister cyfryzacji pełni funkcję wicepremiera, dlatego ma możliwość pełnić rolę CIO na poziomie ministerstw, samorządu i instytucji państwowych. Powinno to poprawić nadzór na procesem cyfryzacji kraju i zwiększyć jego efektywność – uważa Kulesza.
Rekomendacje ekspertów z branży cyfrowej dotyczą także m.in. rejestrowania danych medycznych pacjentów, aby umożliwić ich wykorzystanie w procesie terapeutycznym. Chcą także stworzenia Krajowego Centrum Przetwarzania Danych, obsługującego system eFaktur oraz wdrożenia unijnych aktów prawnych, które podniosą standardy cyberbezpieczeństwa w Polsce w oparciu o obiektywne, techniczne kryteria.
Prezes Forum Prawo dla Rozwoju dr Konrad Hennig wskazywał, że projektując zmiany w obszarze cyfryzacji należy myśleć przede wszystkim pod kątem użytkowników.
– Usługi cyfrowe są nowe i trzeba się nauczyć ich obsługi. Im bardziej się między sobą różnią, tym bardziej każdej z nich trzeba uczyć się z osobna. Obywatel raz zniechęcony nie skorzysta z nich ponownie. Potrzebna jest intuicyjność i jednolitość nazewnictwa. Trzeba postawić na jakość, a nie ilość. Czasami więcej jest wrogiem dobrego – mówił.
– Im więcej obiektywnych kryteriów i polityk opartych na dowodach, tym większe zaufanie obywateli i podmiotów działających na rynku do państwa. Obszary powinny być regulowane kryteriami technicznymi, a nie uznaniowymi – tłumaczył dr Hennig.
Wskazywał także na konieczność stworzenia Krajowego Centrum Przetwarzania Danych, ponieważ – w jego opinii – obecna infrastruktura zarządzania danymi w Polsce jest niewystarczająca. Zdaniem Henniga wdrażanie kolejnych usług, jak eFaktury będzie możliwe po rozbudowie tej infrastruktury. Jak zaznaczył, kluczowe jest sprawowanie przez państwo suwerenności nad danymi, a pełna wiedza o obrocie gospodarczym w Polsce nie może zostać powierzona podmiotom zagranicznym.
Tomasz Jaworski z Instytutu Spraw Spraw Cyfrowych podkreślał znaczenie uregulowania kwestii bezpieczeństwa danych publicznych.
– Chcemy rozmawiać o tym, jak sprawić, by kapitał jakim są dane, mógł najlepiej pracować. Lekcja z wydarzeń na Ukrainie jest taka, że papier nie jest dobrą formą zapewniającą odporność usług państwa – mówił. Dlatego – jego zdaniem – należy przemyśleć architekturę obecnych rejestrów i dążyć do ich cyfryzacji.
– Jeśli chcemy strategicznego zarządzania informatyzacją państwa to właśnie rejestry są do tego kluczowe – podkreślał. W jego opinii obywatel powinien być właścicielem danych, a każdy do nich dostęp powinien być logowany, podobnie jak w Estonii.
– Warto depapieryzować dane, żeby od razu były cyfrowe. W przypadku sądownictwa można np. użyć automatycznych programów transkrybujących mowę. Zwiększy to demokratyzację w dostępie do sądu, skróci procedury sądowe i zwiększy nadzór na postępowaniami, wprowadzi także większą standaryzację – przekonywał.
Rafał Górski z Instytutu Spraw Obywatelskich postulował wprowadzenie zakazu korzystania ze smartfonów w szkołach i zakończenie programu „Laptop+”. Przekonywał, że istnieje już dostatecznie wiele badań naukowych wskazujących na szkodliwy wpływ urządzeń mobilnych na zdrowie dzieci i młodzieży, aby polski rząd poszedł w ślady Holandii, Francji, Włoch, Grecji i Portugalii.
Rekomendacje z raportu otwarcia w polityce cyfryzacji:
- Minister Cyfryzacji powinien objąć rolę koordynatora i nadzorującego całościowy proces cyfryzacji kraju. Stworzy to warunki do zwiększenia skuteczności działania administracji oraz poprawy satysfakcji obywateli.
- Włączenie samorządów w dominium usług cyfrowych państwa. Należy udostępniać infrastrukturę cyfrową państwa jednostkom samorządu terytorialnego. Powszechną zasadą powinno być wyposażenie samorządów w gotowe rozwiązania cyfrowe do automatycznej implementacji przy realizacji zadań zleconych.
- Należy stworzyć Krajowe Centrum Przetwarzania Danych. Wymagają tego względy bezpieczeństwa zarówno w zakresie odporności na cyberataki, jak i w zakresie niezależności od zewnętrznych dostawców usług. To także konsolidacja zasobów państwa i oszczędność kosztów.
- Wdrożenie unijnych dyrektyw EKŁE i NIS2. Ich przyjęcie przyczyni się do wzrostu zaufania do środowiska cyfrowego, ułatwiając otwartość i przepływ danych, co jest kluczowe dla wdrażania modeli opartych na technologii uczenia maszynowego i analizy dużych zbiorów danych. Większy dostęp do danych może zostać wykorzystany przez administrację państwową do świadomego kształtowania polityk publicznych oraz opierania procesów decyzyjnych na wiarygodnych informacjach.
- Ocenę bezpieczeństwa infrastruktury krytycznej państwa należy oprzeć o obiektywny, techniczny mechanizm, a nie na uznaniowej decyzji Kolegium ds. Cyberbezpieczeństwa. Będzie to sprzyjać budowie zaufania w środowisku cyfrowym i wyborowi najlepszych dostawców.
- Należy dokończyć budowę platformy P1, co doprowadzi do wzrostu efektywności udzielania świadczeń zdrowotnych poprzez unikanie wielokrotnie powtarzanych konsultacji i badań diagnostycznych.
- Cyfryzacja rejestrów państwowych. Cyfryzacja Ksiąg Wieczystych i Krajowego Rejestru Sądowego zwiększy bezpieczeństwo obrotu w polskiej jurysdykcji prawnej oraz obniży koszty transakcyjne związane z zawieraniem i egzekwowaniem umów.
- Ochrona krajowego System eFaktur. KSeF stanie się elementem infrastruktury krytycznej, którego awaria może sparaliżować obrót gospodarczy w kraju, dlatego należy zwiększać jego odporność na ataki, przeciążenia sieci i awarie, a także zapewnić najwyższy poziom ochrony prywatności.
- Usprawnienie aplikacji mObywatel. Aplikacja powinna dawać możliwość autoryzacji każdej transakcji oraz cyfrowego podpisu każdej umowy zawieranej przez obywateli.
- Usprawnienie usługi PURDE. Usługa powinna zostać przejęta, utrzymywana i świadczona bezpłatnie przez administrację publiczną, na zasadach podobnych do innych e-usług, w tym do dotychczasowej skrzynki podawczej ePUAP, co pozwoli na lepszą integrację z aplikacją mObywatel oraz innymi e-usługami, tworząc koherentne środowisko dostępu do e-administracji. Zwiększy to dostępność i wygodę użytkowania, a także obniży koszty operacyjne.
- Należy ujednolicić formy uwierzytelnienia – co uprości jego proces. Ujednolicenie alternatywne wobec profilu zaufanego (np. przychód z ubiegłego roku przy wysyłaniu deklaracji podatkowych, czy trzy różne identyfikatory i hasła w EKRK, EKRS i PRS) – powinny ulec likwidacji.
- Zwalczanie oszustw finansowych. Ambicją rządu powinno być dążenie do całkowitej eliminacji popularnych metod smishingu i phishingu w Polsce. Należy określić warunki funkcjonowania globalnych dostawców usług, aby za ich pośrednictwem niemożliwe było dokonywanie oszustw na szkodę polskich obywateli.
- Stworzenie Cyfrowych Piaskownic Regulacyjne AI. Polska mogłaby znaleźć nowe przewagi konkurencyjne w rozwijaniu zaplecza badawczo-wdrożeniowego, systemów certyfikacji czy piaskownic regulacyjnych dla autonomicznego transportu w obszarze ruchu samochodowego, lotniczego i Bezzałogowych Statków Powietrznych.
- Program „Laptop dla ucznia” powinien zostać niezwłocznie zakończony. Państwo nie powinno zwiększać ani ułatwiać ekspozycji dzieci na świat cyfrowy poprzez dystrybucję laptopów czy smartfonów w szkołach podstawowych z powodu ich udowodnionego negatywnego wpływu na zdrowie dzieci i ich wyniki w nauce.
- Konieczne jest zapewnienie odpowiedniej ochrony praw jednostki, np. na wzór estoński, gdzie obywatel jest właścicielem danych a każdy dostęp urzędnika do danych obywatela jest logowany i musi mieć uzasadnienie.
- Należy zainicjować nową dyskusję na temat ochrony prywatności, nad określeniem ram prawnych gwarantujących realne granice prywatności.
- Powołanie Instytutu Przyszłości Narodowej (IPN+), współtworzącego lepszą przyszłości państwa i społeczeństwa.
- Wdrożenie rozporządzenia Data Governance Act, co będzie sprzyjać udostępnianiu, wymianie i wykorzystaniu danych sektora publicznego i prywatnego. Pozwoli to na personalizację medycyny, poprawę mobilności czy lepsze wykorzystanie infrastruktury.
